9.  XX VEK

POČETAK VEKA:

PREVODI IVANA ĆIRIĆA

                U periodu od 1907-1911. godine u "Bogoslovskom glasniku" u Sremskim Karlovcima, u nastavcima su objavljivani tekstovi Staroga zaveta u prevodu dr Ivana Ćirića, koji je kasnije postao Irinej, bački episkop. On je ovaj prevod radio sa jevrejskog jezika. Ukupno je objavljeno:

                - 44 psalma

                - Knjiga proroka Amosa

                - Parimejnik

                U Novom Sadu je 1942. godine objavljeno pedeset pet psalama u Ćirićevom prevodu, u okviru knjige "Služba nedelje svete Pedesetnice"

PREVODI ILARIONA ZEREMSKOG

                Episkop gornjokarlovačke eparhije od 1920-1931. godine Ilarion Zeremski (1865-1931.) takođe je radio na prevodu Novoga zaveta sa grčkog jezika, iako ga nikada celog nije preveo. On je kao profesor bogoslovije u Sremskim Karlovcima, u prvoj i drugoj deceniji ovoga veka, prevodio sa grčkog i uz komentare objavljivao novozavetne knjige u obliku skripti. Pojedini prevodi su mu objavljeni i u "Bogoslovskom glasniku", časopisu Karlovačke bogoslovije, u periodu od 1902. do 1907. godine. Smatra se da je svojim radom postavio nove temelje prevodilačkoj nauci i "ukazao na put kojim treba ići".

GODINA 1927.:

LONDONSKI PREVOD EVANĐELJA PO JOVANU

                U Londonu je 1927. godine na ćirilici, ekavicom, štampana knjižica "Sv. evanđelje po Jovanu", u prevodu Vojislava M. Petrovića i Frederick NJ. Kingston-a, a u izdanju Centralnog prevodilačkog instituta (Central translation institute Ltd.). Uz tekst se nalazi nekoliko ilustracija jevrejskih običaja. U svom članku "Prevod Sv. Pisma Novog Zaveta na srpski jezik" objavljenom u "Vesniku Srpske Crkve" broj 11/12, iz 1930. godine, prota M. Anđelković kaže da srpska crkva ima (između ostalih) na raspolaganju i prevod "evanđelja" ove gospode, međutim da nisu priznata od strane srpske crkve.

                U traktatu koji se nalazio u svakoj knjižici, autori prevoda (?) se obraćaju čitaocima u želji da se o istini i vlasti Božije Reči najbolje mogu uveriti čitanjem same Reči. Oni sugerišu da je dodatni tekst svedočanstvo jednog sluge Gospodovog koji je "mnogo koristio dušama da dobiju blagoslov Božji".

"Da su se i nebo i zemlja i vidljiva Crkva, pa i sam čovek, smrvili do ništavila, ja bih se ipak, Božjom milošću, držao Božje Reči kao nesalomljive veze između moje duše i Boga... Reč će ti Božija kazati svu istinu o tebi; ali će ti kazati i istinu o Božjoj ljubavi; i otkriće ti mudrost NJegovih saveta..."[145]

                Izvesni D.S. (Dimitrije Stefanović ?) u stručnom časopisu Bogoslovlje za 1927. godinu veoma oštro kritikuje ovaj prevod za koji se kaže da je bio nameran da bude bolji od Vukovog, a ispalo je da je slabiji na mnogo mesta. Autor naglašava da nije dovoljno dobro znati samo srpski i grčki - već da je potrebno imati i stručnu bogoslovsku spremu.

"Neka ostavi posao koji je počeo a nije njegov ni za njega. Mene, upravo, iznenađuje smelost g. Petrovića da se laća posla koji ni malo ne razume... Jedna je ipak pouka od prevoda g. Petrovića: da crkva treba što pre da da svoj srpski prevod Sv. pisma narodu. I to je ona već odavno trebala učiniti."[146]

                Odlukom Sv. arh. sinoda SPC i kasnijom potvrdom na Saboru iste, 1930. godine, ovaj prevod je proglašen jeretičkim i naređeno je da se spreči njegovo rasturanje, zbog tolikih i takvih izmena u odnosu na Vukov tekst da se smatralo da su prevodioci imali nameru da pokvare pravoslavno učenje.

                Vukov tekst je tako zvanično postao referentan prevod, čak i u visokim krugovima pravoslavne crkve, koji su ga sada smatrali za "pravoslavan", samo osamdeset godina posle optužbi da je nepravoslavan.

GODINA 1933.:

BAKOTIĆEV PREVOD SVETOGA PISMA

                Dr Lujo Bakotić je rođen 1867. godine u Senju, a umro je 1941. godine u Beogradu. Poznat je i pod pseudonimom Dalmatikus. U istoriji će ostati zapamćen po tome što je bio član komisije za izradu Konkordata između Srbije i Vatikana (koji je potpisan 1914. godine). Verovatno da je to razlog što je od 1920-1923. godine bio poslanik Kraljevine SHS pri Vatikanu, a kasnije zastupnik Kraljevine Jugoslavije pri Međunarodnom sudu u Hagu. Jedno vreme bio je pomoćnik ministra spoljnih poslova Kraljevine Jugoslavije. Autor je studije "Srbi u Dalmaciji" (objavljena 1938 g.), objavio je i Rečnik srpsko-hrvatskog književnog jezika, i preveo je Justinijanove "Institucije".

                Na Božić 1925. godine dr Lujo Bakotić je objavio svoj prevod Pesme nad pesmama u beogradskom Trgovinskom glasniku, koji je tada bio dnevna novina i imao visok tiraž, uz napomenu da je iz revidiranog prevoda Staroga zaveta (verovatno revidiranog prevoda Đure Daničića). Te iste godine za Vaskrs, u istim novinama objavio je prevod 18-tog Psalma. Nekoliko godina kasnije, 1930. objavio je Sveto pismo Novoga zaveta. Isto na latiničnom pismu, u Beogradu je 1931. godine objavio kao posebnu knjižicu "Poslovice Solomuna, sina Davidova", u izdanju Britanskog i inostranog biblijskog društva.

                Čitavo Sveto pismo Bakotić je objavio 1933. godine, ekavski, latiničnim pismom, a ponovljeno je i izdanje Novoga zaveta. Kada je prevod bio objavljen knjiga je koštala tadašnjih 100 dinara, a pojavila se u izdanju Britanskog i inostranog biblijskog društva. Smatra se da je Bakotićev prevod najuspešniji kada se radi o jevrejskoj poeziji: Psalmima, Pesmi nad pesmama, odlomcima iz proročkih knjiga i Jova, jer je u svom radu koristio savremene metode, odnosno princip dinamičkog ujednačavanja (kako bi današnji čitalac bio u mogućnosti da oseti iste sadržaje kao i prvobitni čitaoci). Posle ovog prevoda svi naši prevodioci Svetoga pisma koriste ovaj princip u svom radu. Prilikom prevođenja koristio je sve pristupačne tekstove (na grčkom, latinskom, italijanskom, francuskom, ruskom, engleskom i nemačkom).

"Osobina Bakotićevog prevoda je da je on zadržao izraze koji su kod pravoslavnog naroda ali je itacistički govor zamenio etacističkim (Izrailj-Izrael)."[147]

                Ipak, ovaj prevod nije zaživeo u narodu. Pretpostavlja se da je jedan od krupnih razloga neprihvatanja bio zamena određenih reči - na primer, car je postao kralj, a geografska i lična imena zadržao je prema tzv. zapadnoj verziji prevoda. Međutim, imajući u vidu da je dr Bakotić po rođenju bio Srbin iz Dalmacije, njegova namera je, verovatno, bila da načini jedan prevod Svetoga pisma koji bi bio od velike koristi njegovim sunarodnicima, odnosno Srbima u Dalmaciji i Krajini.

                Nisu izostale ni optužbe. Moguće da je Bakotićeva pozicija kao pregovarača o konkordatu Vatikana i Srbije i, kasnije, jugoslovenskog poslanika u Vatikanu bila dovoljan signal da njegov rad bude od pojedinaca ocenjen kao "rimska propaganda".

                Novi život ovom prevodu dat je ponovnim štampanjem 1989. godine, u izdanju Dobre vesti iz Novoga Sada. Dve godine kasnije izlazi i luksuzno izdanje sa objašnjenjima, ilustracijama i mapama u boji, a 1994. godine se pojavljuje i izdanje u manjem tzv. A-5 formatu. Nažalost, i pored rada dva lektora i, čak, pet korektora, i dalje postoji veliki broj slovoslagačkih i štamparskih grešaka, a ponegde nedostaje i čitav stih (Matej 10,33 npr.). Još je veća šteta što se greške ponavljaju u svim novim izdanjima, verovatno zato što je korišćen isti, neispravljeni, slog. Zanimljivo je da je ovo izdanje yepnog formata rađeno po naročitoj poruybini, tako da je čitav tiraž predat naručiocu, pa se veoma teško može nabaviti.

GODINA 1934.:

NOVI ZAVET U PREVODU DIMITRIJA STEFANOVIĆA

                Dimitrije Stefanović je rođen 1882. godine u Bačkoj, umro je u Beogradu 1945. godine. Od 1907. do 1920. godine bio je profesor Karlovačke bogoslovije, a od 1922. godine je profesor pravoslavnog Bogoslovskog fakulteta u Beogradu.

                Godine 1913. u Sremskim Karlovcima izdaje knjigu "Uvod u Sveto Pismo Novoga Zaveta". Godine 1917. preveo je Evanđelje po Mateju i objavio ga sa tumačenjima. Osnovna namena bila je da knjiga posluži kao uybenik studentima, ali i da sveštenicima pomogne za pripremanje propovedi i pouka. Sledeći tu logiku, za potrebe predavanja 1918. godine, preveo je obe poslanice Solunjanima i sa tumačenjima objavio ih je kao uybenik, u izdanju Sv. arh. sinoda Mitropolije Karlovačke, štampano u manastirskoj štampariji. Već 1923. godine izdaje drugo, "znatno izmenjeno i dopunjeno" izdanje "Jevanđelija po Mateju", jer je prvo izdanje rasprodato za godinu-dve dana. Godine 1926. objavljuje "Život i rad apostola Pavla" sa prevodom i tumačenjem poslanice Galatima, Prve i Druge Timoteju, Titu i Filimonu, u izdanju Gece Kona, u malom tiražu. U predgovoru je napisao:

"Kao i dosadašnje, tako je i ova moja knjiga u prvom redu namenjena školi, učenicima naših Bogoslovija i studentima našeg Bogoslovskog fakulteta. Zbog toga i nije izrađena na širokoj osnovi... Pri izradi knjige koristio sam se naročito najnovijim Uvodima i komentarima nemačkih, rimokatoličkih i protestantskih bogoslova"

                Prelaskom u Beograd Stefanović postaje profesor Bogoslovskog fakulteta - predaje egzegezu Novoga zaveta i stiče zvanje protoprezvitera. Tu počinje sa prevođenjem čitavog Novoga zaveta. Godine 1934. objavljuje ga u prevodu s grčkog, a u izdanju Britanskog i inostranog biblijskog društva. Ovo izdanje štampano je u Beogradu u štampariji "Mlada Srbija". Veselin Čajkanović kaže[148] da je Stefanović napustio osnovni tekst (textus receptus) koji je koristio Vuk za svoj prevod, i da je koristio kritičko Nestlovo izdanje, te da zato ima dosta neslaganja sa Vukovim prevodom. Može se reći da se prevodilac oslanjao na Vukov jezik i frazeologiju, i da mu je namera bila da sačuva što više od jezičke lepote.

                Uz Novi zavet štampani su i Psalmi u prevodu Đure Daničića. Zanimljivo je da je Novi zavet štampan u jednom stupcu po čitavoj strani, a psalmi u dva stupca. Očigledno da je prelom Novoga zaveta i Psalama urađen posebno. I po obliku slova i po samom slogu vidi se da je deo sa psalmima bio samo pridodat. Skandinavsko društvo za širenje Evanđelja je ponovo objavilo ovaj prevod 1979. godine. U januaru 1985. godine pojavljuje se još jedno izdanje u dvadeset hiljada primeraka, ali bez naznake izdavača.

                O prevodu su se veoma pohvalno izrazili mnogi naši stručnjaci koji smatraju da je prevod razumljiviji i tačniji od Vukovog prevoda, mada je opšti stav da, u književnom smislu, Vuka nije prevazišao. Postoje i ozbiljnije kritike ovoga prevoda:

"Dimitriju Stefanoviću se zameralo slabo osećanje jezika i 'zapadnjačko' narušavanje pravoslavne tradicije u kritičkom prilazu tekstu Novog zaveta pa i tumačenju nekih važnijih mesta."[149]

GODINA 1939.:

PREVODI DUŠANA GLUMCA

                Za potrebe uybenika "Gramatika staro-jevrejskog jezika", dr Dušan Glumac, profesor Staroga zaveta na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, 1939. godine je, posle dve godine rada, u privatnom izdanju toga uybenika štampanog u Vršcu, preveo delove Staroga zaveta. U delu knjige posvećenom vežbama nalaze se njegovi prevodi tri poglavlja Prve knjige Mojsijeve (1, 3 i 4) i četrnaest psalama (1, 2, 3, 13, 15, 19, 23, 43, 54, 100, 110, 130, 146 i 150).

GODINA 1943.:

IZDANJA RIMOKATOLIČKE PROPAGANDE

                Godine 1943. pojavljuje se ćirilično, ekavizirano, revidirano izdanje četvoroevanđelja Vukovog prevoda: "Sveto evanđelje Gospoda našega Isusa Hrista po Mateju, Marku, Luci i Jovanu", a u izdanju Pontificium Institutum Orientalium Studiorum, iz Rima, sa komentarima i primedbama ispod biblijskog teksta. Urednici ovoga izdanja smatrali su da je nedostatak bogoslovskog obrazovanja Vuka uticao na kvalitet prevoda, kao i da je njegovo prevođenje sa crkveno-slovenskog uticalo da nije dobro preveo, a naročito "teška i nejasna mesta, napose u poslanicama svetoga Pavla". Međutim, kako u samim evanđeljima takvih grešaka ima malo, pontifikalni (papski) Institut za orijentalističke studije iz Rima odlučio se da ih objavi.

                Godine 1947. pojavljuje se drugo izdanje za koje urednici kažu da je još jednom revidirano. Tekst je podeljen podnaslovima, a pružaju se i dodatna razjašnjenja. Nažalost, nema dovoljno podataka o ovim izdanjima, o tiražu, nameni i mestima distribucije, ali je očigledno da je stvarni interes za izdavanje bio  od strane Propagande[150], koja je svoje zanimanje za štampanje knjiga na ćirilici pokazala davne 1564. godine kada je ugašenu protestantsku ćiriličnu štampariju iz Uraha prebacila u Rim.

GODINA 1974.:

ČARNIĆEV PREVOD NOVOGA ZAVETA

                Dr Emilijan Čarnić (1914, Čakovo u Rumuniji - 1995, Beograd), profesor Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, učenik Dimitrija Stefanovića, svršeni bogoslov, klasičan filolog i doktor nauka iz Atine, i sam se odlučio da prevede Novi zavet. Sledom kojim su nastala, prvo su objavljivana Evanđelja: 1963. godine - po Marku, po Jovanu 1964.g., po Mateju 1965.g., po Luci 1968.g., a 1969. godine objavljena su Dela apostolska. Ova izdanja Čarnić je izdao u privatnoj režiji, o svom trošku, a svaka knjižica sadržavala je i kratak uvodni tekst o samom evanđelju. Godine 1972. Biblijsko društvo je u LJubljani štampalo Evanđelje po Jovanu, u (probnom) tiražu od dvadeset hiljada primeraka, što je uobičajen postupak pred izdavanje celog prevoda.

                Godine 1973. Biblijsko društvo Beograd je objavilo čitav Novi zavet sa predgovorom prevodioca, kraćim uvodima u novozavetne knjige i manjim Rečnikom najvažnijih pojmova, naziva i imena sa nekoliko mapa, u početnom tiražu od trideset hiljada primeraka. Kao osnov za prevod korišćeno je osmo kritičko izdanje grčkog novozavetnog teksta Aleksandra Merka, objavljeno u Rimu 1957. godine. Za uvodne podatke o novozavetnim knjigama i za rečnik pojmova, Čarnić je koristio najsavremenije grčke, latinske, nemačke i engleske priručnike i komentare.

"Prilikom prevođenja trudio sam se da originalni tekst oživim na srpskom jeziku tražeći tačan izraz i dodajući po neku reč, koja se sigurno podrazumeva - radi što potpunijeg i jasnijeg smisla - u nadi da će prevod korisno poslužiti svakom čitaocu ove najčitanije knjige."[151]

                Iako se o ovom prevodu Čarnićevi savremenici i kolege nisu najbolje izrazili, sam Čarnić je, odlukom da ga ustupi na umnožavanje Međunarodnom društvu Gedeonita, umnogome doprineo da njegov prevod počne sve više da se koristi. Gedeoniti su međunarodna hrišćanska organizacija koja se bavi štampanjem i poklanjanjem celog Svetog pisma ili samo Novog zaveta. Prema nepotpunim podacima, tiraž koji je Društvo Gedeonita uvezlo u raniju SFRJ i današnju SRJ prelazi brojku od milion primeraka (samo u poslednjih pet godina pola miliona kopija). Gedeoniti Čarnićev prevod poklanjaju po bolnicama (beli primerci), hotelima (srpsko-engleski dvojezični primerci) i pojedincima (plavi primerci).

                Profesor Čarnić je doživeo ozbiljne javne kritike zato što je dozvolio da njegov prevod koriste Gedeoniti. Oprezne pohvale prevodu bile su retke i upućivane su uvek u sklopu neke druge ili novije ideje. Tako se, na primer, dr Dimitrije Bogdanović, u članku "Novi zavet u prevodu Emilijana Čarnića", objavljenom u časopisu "Pravoslavna misao" 1976. godine, zalaže za pojavljivanje kritičkog izdanja Novoga zaveta sa svim varijantama rane i stare crkvene vizantinske i istočne tradicije. On, iako za Čarnićev prevod kaže da je dostigao veći stepen osavremenjivanja u upotrebi reči i sintaksi "biblijskog kazivanja", ipak smatra da nije dovoljno pojavljivanje samoga prevoda - potrebno je objaviti prevod sa kritičkim komentarom.

                Iste godine kada je štampan prevod, u LJubljani je štampana knjižica pod nazivom "Uvod u Novi zavet", koja zapravo sadrži sve dopunske tekstove iz prvog izdanja prevoda Novoga zaveta, osim teksta Novoga zaveta: Uvod, Rečnik i Priloge sa mapama, kao zasebno izdanje.

                Godine 1991. organizacija po imenu Literature, Sound & Vision: Translation Ministries iz Velike Britanije kao posebno izdanje objavila je Čarnićev prevod Evanđelja po Jovanu, sa namerom da služi kao osnovni tekst - besplatan uybenik - za dopisni biblijski kurs o Evanđelju po Jovanu.

                Evanđelje po Jovanu je doživelo još jedno izdanje na srpskom jeziku. U knjižici malog formata, nepoznatog tiraža i godine izdavanja, nepoznati izdavači kažu da su se "prihvatili izdavanja ovog yepnog evanđelja, a na predlog Društva za širenje yepnih Biblija (Pocket Testament League)". Na početku knjižice nalaze se mali uvod i predgovor, a posle Evanđelja po Jovanu u Čarnićevom prevodu nalaze se dodaci: "Poruke o spasenju kroz Isusa Hrista" i "Moja odluka". Knjižica je štampana ćirilicom u LJubljani.

                Sledeće izdanje: knjižicu "Put, istina, život" sa Čarnićevim prevodom Evanđelja po Jovanu, objavio je izvesni LJubomir Petrović iz Engleske, koji je u tekstu na kraju knjižice pozvao sve zainteresovane da mu se jave.

                Godine 1994. Hrišćanska zajednica iz Novoga Sada objavila je na srpskom jeziku knjižicu "Kad se naš svet ruši", štampanu latinicom, u kojoj su svi novozavetni navodi iz Čarnićevog prevoda. Ovo izdanje bilo je prvenstveno namenjeno izbeglicama; uz prigodne tekstove objavljeno je nekoliko izbegličkih svedočanstava. Svi navodi su korišćeni uz odobrenje Međunarodnog biblijskog društva.

                Dr Čarnić je skoro sve knjige Novoga zaveta sa komentarima uz svoj prevod, objavio kao posebne uybenike za Bogoslovski fakultet, od kojih su neki štampani u više izdanja.

                Osim Novoga zaveta, dr Čarnić je preveo Psaltir koji je doživeo dva izdanja.

GODINA 1984.:

PREVOD NOVOGA ZAVETA KOMISIJE

SVETOGA ARHIJEREJSKOGA SINODA SRPSKE

PRAVOSLAVNE CRKVE

                Najnoviji prevod Novoga zaveta koji imamo na srpskom jeziku objavljen je 1984. godine, posle 22 godine komisijskog rada visokih dostojnika SPC, profesora Bogoslovskog fakulteta i profesora Beogradskog univerziteta. Polazeći od toga da crkva ne samo da ima monopol po pitanju pravilnog razumevanja i tumačenja, već da je ona jedina koja je merodavna i odgovorna i po pitanju prevođenja Svetoga pisma, a kako Srpska pravoslavna crkva u toj ulozi jedino vidi sebe (kada se radi o srpskom jeziku i narodu), te kako nijedan postojeći prevod nema crkveni blagoslov, srpska crkva je pristupila prevođenju Božije Reči na narodni jezik.

                Plan da se pristupi reviziji Vukovog prevoda odavno je postojao, još od sredine druge decenije ovoga veka. Međutim, realizaciji se pristupilo tek krajem 1962. godine. Prvobitna ideja je bila da se uradi revizija Vukovog prevoda, ali se od te ideje zvanično odustalo nešto kasnije, mada nezvanično nije još sledećih desetak godina. Za osnovni tekst - izvornik - odlučeno je da se uzme rukopis koji se nalazi u u Istanbulu, u sedištu Vaseljenske patrijaršije, a koji datira iz 1904. godine, uz konsultacije sa novim kritičkim izdanjima na grčkom: Nestl-Alandovim, Merkovim itd. Za upoređivanje su korišćeni i stari rukopisi srpske jezičke redakcije (o kojima smo ranije govorili), Vulgata, ruski sinodalni prevod, kao i savremeni prevodi na hrvatski, italijanski, bugarski, nemački, francuski, engleski itd. Prilikom izrade prevoda najviše je korišćen Vukov prevod (kao i kritike i analize njegovog rada), prevodi D. Stefanovića, L. Bakotića i E. Čarnića. Zanimljivo je da su korišćena i tri neobjavljena rada: revizija Vukovog prevoda koju je radio Nikolaj Velimirović za vreme internacije u manastiru Vojlovica kod Pančeva tokom Drugog svetskog rata, zatim delimičan autorski prevod koji se pojavljuje u knjigama Justina Popovića[152], kao i neobjavljen rad Janka Lukića, koji je Justinu Popoviću bio predat na recenziju.

"Od veoma velike koristi bila je Komisiji i ispravka Vukova prevoda koju su za vreme rata i okupacije izvršili, nalazeći se u internaciji u manastiru Vojlovici u južnom Banatu, blaženopočivši episkop Nikolaj Velimirović[153] i tadašnji jeromonah Vasilije Kostić, kasnije njegov naslednik na žičkoj katedri."[154]

                Iako se zvanično odustalo od revizije Vukovog prevoda, Komisija je ipak i dalje radila na popravljanju i prepravljanju njegovog teksta. Tako 1967. godine izlazi privremeno izdanje koje crkva ne štampa kao svoje zvanično izdanje, ali koje se ipak može upotrebljavati za bogoslužbenu upotrebu. Ovo, revidirano izdanje evanđelja, priredio je i objavio braničevski episkop Hrizostom, pa je tako ostao naziv "Braničevski jevanđelistar". Zanimljivo je da je 1977. godine Braničevska eparhija izdala (u ekavskom izgovoru srpskoga jezika) drugo izdanje[155]. Pošto je posle prvog izdanja stiglo nekoliko stotina primedbi, episkop Hrizostom i dr Aleksandar Birviš su izvršili analizu i reviziju i pripremili tekst za drugo izdanje. I ovo izdanje je odobreno za zvaničnu crkvenu upotrebu u braničevskoj eparhiji.[156]

"Polazeći od okolnosti da je Vukov prevod, i pored toga što nije ušao u zvaničnu bogoslužbenu upotrebu crkve, ipak dobio najširi publicitet i ušao u masovnu upotrebu naroda, crkva se opredelila za to da Vukov prevod revidira poput poznatih revizija Luterovog nemačkog prevoda, a ne da izdaje kakav novi, originalni prevod. Tako su se posle drugog svetskog rata, jedno za drugim - 1967. i 1970. pojavila dva revidirana crkvena Vuka..."[157]

                Međutim, ovaj rad Komisije[158] očigledno nije zadovoljio. Moguće je da je, s obzirom da je Komisija radila u dužem vremenskom periodu, dolazilo do neusklađivanja i nedoslednosti, odlaska članova i dr., pa je dalji rad trebalo sistematizovati i ujednačiti. Zato se 1968. godine formira novi sastav Komisije, a njeno vođenje preuzima tadašnji raško-prizrenski episkop Pavle, današnji srpski patrijarh.[159]  Komisija je u novom sastavu odmah izvršila reviziju rada Komisije u pređašnjem sastavu. Već 1970. godine, Biblijsko društvo iz Beograda "uz blagoslov patrijarha" objavljuje "Sveto jevanđelje po Mateju, Marku, Luci i Jovanu". Na ovom izdanju je napisano da je u prevodu Vuka Karayića, a da je revidirano prema grčkom tekstu Vaseljenske patrijaršije iz 1904. godine. Reviziju je načinila ("prevod ispravljala") Komisija sinoda i Biblijskog društva. Tekst je štampan u jednom stupcu, podela stihova i poglavlja je kao kod Vuka, ali se pojavljuju "začela" čime se omogućava čitanje teksta evanđelja u crkveno-službenoj upotrebi. Iako je "Sveto jevanđelje" isto tako revizija Vukovog prevoda kao što je to i "Braničevski jevanđelistar", upoređenjem se vidi da su to, zapravo, dva odvojena pristupa prevođenju i revidiranju biblijskog teksta.

                Ipak, kako je rad na reviziji jednoga prevoda koji nije nastao sa originala mnogo teži nego sam prevod sa originala, a da o teološkim nesuglasicama i ne govorimo, Komisija je nastavila sa radom i na poslanicama. Svaka ispravka Vukovog prevoda kvarila je njegovu jezičku lepotu, tako da ni tačnost prevoda nije mogla da bude poboljšana a da se ne pokvare jedinstvene osobine Vukovog rada - jezičke i stilske, koje tako krase Vukov prevod. Verovatno da je zato doneta odluka da se konačno i stvarno odustane od revidiranja Vuka, i da se dalje radi na čitavom prevodu Novoga zaveta, koji sada ne bi bio revizija Vuka već nov, autonoman, prevod SPC. U tom smislu, može se reći da su i "Braničevski jevanđelistar" prvo izdanje, i njegovo ponovljeno ekavsko izdanje, kao i "Sveto jevanđelje" predstavljali probne, eksperimentalne, radne verzije.

                Komisija je, u drugom sastavu, radila sve do 1983. godine, kada je rukopis predat u štampu. Principi rada su se zasnivali na "vekovnoj živoj ćirilo-metodijevskoj i svetosavskoj tradiciji pri prevođenju" i mogu se sažeti u jednu rečenicu:

"Kao Knjiga Crkve, Biblija treba da bude prevedena tačno i verno, pri čemu ne mislim samo na filološku već i na bogoslovsku tačnost i vernost."[160]

                Novi zavet, u prevodu Komisije sinoda SPC, prvi put je objavljen 1984. godine i zvanično promovisan na Beogradskom sajmu knjiga, u deset hiljada primeraka, a u izdanju Svetoga arhijerejskoga sinoda SPC u saradnji sa Britanskim i inostranim biblijskim društvom iz Beograda. Štampan je u tvrdom povezu sa zlatotiskom, maloga formata, sa "začelima" i naslovima u svakom poglavlju. Međutim, ubrzo je neprodati tiraž povučen i pristupilo se reviziji još sasvim novoga prevoda. Istine radi treba reći da je prvo izdanje ovoga prevoda na zvaničnoj promociji na sajmu i predstavljeno kao probno izdanje.

                Godine 1990. objavljeno je drugo, ispravljeno izdanje, u dvadeset hiljada primeraka, koje je štampalo sarajevsko "Oslobođenje" u skromnijoj opremi. Ispravljena su pojedina mesta i nedoslednosti, a došlo je i do manjih revizija, uglavnom zbog promene članova Komisije. Nažalost, ovako mali tiraž je već odavno rasprodat.

                Komisija se opredelila da prevod ostane u ijekavskom izgovoru, iako većina srpskog naroda danas govori ekavicom. Možda je razlog tome sva lepota i epska visina ovog dijalekta za koji su se opredelili i Vuk i Daničić. Komisija je u prevođenju težih mesta koristila tumačenja crkvenih otaca i učitelja. Pa ipak, i pored svih ispravki turcizama, grešaka i, zahvaljujući novootkrivenim rukopisima, unosa novih saznanja i povećane preciznosti, ostaje utisak da je prevod Komisije sinoda SPC ostao na tradiciji Vukovog rada uz ugradnju "bogoslovske tačnosti i vernosti". Ovo je Komisija učinila u skladu sa tumačenjima crkvenih otaca i učitelja, ipak ne mogavši da se otrgne od utiska koji je i Vuk imao: da ijekavski dijalekt prevodu pruža dodatnu dimenziju.

"Dužan sam... da priznam sledeću činjenicu: Vukov prevod je, zbog svoje klasične lepote i odomaćenosti u narodu, od početka do kraja najozbiljnije uziman u obzir. U praksi to znači da novi, crkveni prevod, gde god je moguće, ostaje leksički i stilski veran Vukovu prevodu, a gde to nije moguće, onda bar blizak njemu, držeći se, između ostalog, i ijekavskoga narečja našega jezika, narečja na kojem je govorio i pisao Vuk, a koje danas svojim epskim prizvukom i patinom starine pridaje prevodu onu osobenu 'biblijsku boju', onu čar sveštene i uzvišene lepote..."[161]

GODINA 1986.:

PREVODI ALEKSANDRA BIRVIŠA

                Aleksandar Birviš je rođen 1928. godine u Nišu. Diplomirao je Bogoslovski fakultet SPC i orijentalistiku na Filološkom fakultetu u Beogradu. Dugogodišnji je profesor na mnogim biblijskim školama u zemlji, a od 1989. do 1991. godine bio je dekan Evanđeoskog teološkog fakulteta u Osijeku. Jedan je od osnivača Teološkog fakulteta "Matija Vlačić Ilirik" u Zagrebu. Za svoj rad dobio je počasni doktorat na Teološkom fakultetu Gordon-Konvel u SAD. Pastir je Hrišćanske baptističke crkve u Beogradu.

                A. Birviš je preveo sa grčkog četiri evanđelja koja su se 1986. godine pojavila kao zasebne knjižice: "Bog je sa nama - Evanđelje po Mateju"; "Isus - Spasitelj - Evanđelje po Marku"; "Isus - Prijatelj - Evanđelje po Jovanu" i "Evanđelje po Luki". Ove knjižice je objavio "Hrišćanski pregled" u saradnji sa Biblijskim društvom iz Beograda, a posle osnovnog teksta Evanđelja, štampano je i posebno objašnjenje Božijeg plana spasenja sa ilustracijama. Iste godine evanđelja su objavljena u formi jedne knjižice, od istog izdavača.             

                Sledeće, 1987. godine posebno se pojavljuje Evanđelje po Jovanu, a iste godine u Beogradu se, u izdanju Biblijskog društva, pojavljuje izdanje: "Život i rad Isusa Hrista - Četiri evanđelja", u dve hiljade primeraka. To je zapravo drugo izdanje knjižica, samo objedinjeno u jednu celinu. Kako je Ev. po Jovanu tada treći put objavljeno, to znači da je doživelo tri ispravljanja.

                Prevod je rađen po kritičkom Nestle-Alandovom izdanju Novoga zaveta na grčkom, uz značajne konsultacije sa crkveno-slovenskim prevodom. Učinjen je pokušaj da se sačuvaju one reči kojih ima u crkveno-slovenskom "čitanju", a kojih nema u Vukovom i Bakotićevom prevodu, pa ih je prof. Birviš zadržao u svojoj verziji. Autorova namera je bila da čitaocu omogući da lakše razume tekst, uz pojavu "nekih novih rešenja koja nastoje da prevaziđu razlike u izražajnim mogućnostima izvornog i našeg jezika". Uz četiri evanđelja, štampan je i kratak "Azbučni pregled i objašnjenja pojmova i imena".

                U Novom Sadu je, 1988. godine štampano ponovo Evanđelje po Jovanu: Svetlost Života.

                Profesor Birviš je, 1990. godine, objavio i ritmički prevod - prepev Knjige psalama, u izdanju Biblijskog i inostranog društva iz Beograda, u pet hiljada primeraka, u više različitih mekih i tvrdih poveza. Rad na prepevu psalama započet je 1972. godine, posle Evropskog savetovanja biblijskih prevodilaca, na kojem je ukazano da mnogi narodi, skromnije i slabije jezičke narodne metrike od naše, već imaju takve prevode. Osamdesetih godina prevodi pojedinih psalama sa komentarima su objavljivani u časopisu "Pravoslavlje".

                "Za prepev je korišćen ritam i metar poezije naroda koji govore srpskohrvatskim jezikom"[162], tako da se psalmi mogu koristiti i za bogosluženja, kao i za komponovanje. Želja je prevodioca bila da psalme približi čitaocima, kako bi oni mogli da ih dožive onako kako su ih doživljavali prvi primaoci.

                Profesor Birviš u rukopisu ima prevedenu Poslanicu Jevrejima, kao i Plač Jeremijin (koji je objavljen u časopisu "Pravoslavlje" u formi tužbalice, u ritmu deseterca). Rad na Delima apostolskim još nije završen.

                U pripremi je izdavanje knjige o principima prevođenja Svetoga pisma, što je zapravo skup predavanja koje je A. Birviš održao više puta.